ASML te Veldhoven

De in Veldhoven gevestigde fabrikant van chipmachines ASML heeft de afgelopen 20 jaar een enorme groei doorgemaakt. In het begin van de 90-er jaren knapte ASML uit hun toenmalige complex vlak langs de A2, en het besluit werd genomen om een enorme groeilocatie verderop in Veldhoven te ontwikkelen.

Als eerste werd een gebouw ontworpen waarin de feitelijke productie van de nieuwe machines moest gaan plaatsvinden, aangevuld met magazijnen en een relatief klein kantoorgebouw. De productie vindt plaats in “cleanrooms”, bedrijfsruimten die bijna stofvrij gehouden moeten worden en met binnen nauwe marges vallende klimaatomstandigheden. Daarvoor waren ongeveer 6 meter hoge technische ruimten bovenop de volle oppervlakte van alle bedrijfs-cleanrooms nodig. Omdat de kosten van die cleanrooms extreem hoog liggen kon er niet tot in het extreme – vooruitlopende op de groei – worden gebouwd. Het fabrieksgebouw is daarom in drie kort op elkaar volgende bouwfasen gebouwd. Elke fase bevatte meerdere duizenden m² cleanrooms plus logistieke ruimten.

Omdat het doorgaan van de latere fasen weliswaar wel verwacht, maar niet zeker was, was het belangrijk om een flexibel gebouwconcept te bedenken. In architectonische zin is dat gebeurd door het grote platte fabriekscomplex rondom een extreem groot dakoverstek te geven, en de grote gevellengten te ritmeren met markante buitenkolommen. Tussen die kolommen konden naar behoefte ondergeschikte aanbouwen worden geplaatst, voor kantoortjes, bijruimten en fietsenstallingen. Dit hoofdprincipe was zo sterk dat het gebouw ook al na de eerste twee fasen volledig “af” leek, en bovendien konden de posities en maten van de aanbouwen tot na de bouw worden aangepast aan de behoefte. De vormgeving van het diagonaal voor de fabriek geplaatste kantoorgebouw is vervolgens sterk op die van de fabriek afgestemd.

Ik heb dit gedeelte van het ASML-complex ontworpen tijdens mijn dienstverband bij Van Aken Architectuur uit Eindhoven. De latere uitbreidingen van het complex (na het jaar 2000) zijn door anderen ontworpen. Gedurende de ontwerpfases van dit project en de jaren daarna heb ik 5 jaren lang de Stuurgroep van alle ASML bouwprojecten gecoördineerd en voorgezeten.